Ngày 17-7-2014, chiếc máy bay MH17 cũng của hãng hàng không Malaysia đã bị rơi tại miền đông của Ucraina, khu vực đang có những giao tranh quyết liệt giữa quân đội chính phủ và lực lượng nổi dậy. Tuy đều chịu chung một kết cục khủng khiếp – toàn bộ hành khách đã không còn cơ hội để kể về những gì xảy ra trên lịch trình của hai chuyến bay này nữa, nhưng khác với vụ mất tích của MH370, vụ MH17 rơi không chỉ đơn thuần là một tai nạn hàng không mà còn đang bị chính trị hóa ngày một cao.

Dù đã diễn ra từ hôm 8-3-2014, nhưng cho đến giờ mức độ thiệt hại của vụ MH370 vẫn chưa xác định được rõ ràng bởi người ta vẫn hy vọng vào một kỳ tích nào đó. Công cuộc tìm kiếm vẫn tiếp tục, đơn giản chỉ vì chiếc máy bay này mất tích. Còn trong vụ MH17 rơi, chỉ riêng số lượng người thiệt mạng (283 hành khách và 15 nhân viên phi hành đoàn), cùng những mảnh vụn máy bay trải dài trên một diện tích tới 150 km2 cũng đủ gây kinh hoàng cho bất cứ ai. Do phần lớn đều cho rằng máy bay MH17 đã bị tên lửa bắn rơi, nên chắc chắn vụ MH17 sẽ tạo ra hội chứng “sợ hàng không”, bởi hiện tại số lượng các khu vực mất an toàn, kiểu như không phận Ucraina, trên hành tinh này không phải là ít. Chấn thương tâm lý cùng với uy tín và thiệt hại tài chính sau vụ MH17 càng khiến cho tương lai của ngành hàng không cũng như bảo hiểm và du lịch của nhiều nước, vốn đang lao đao bởi cơn bão khủng hoảng kinh tế toàn cầu, sẽ càng ảm đạm hơn. Trong lịch sử hàng không, đây không phải là lần đầu tiên một máy bay dân dụng bị bắn hạ, nhưng tất cả những hậu quả trước mắt và lâu dài từ vụ MH17 đang khiến nó thực sự là một thảm họa hàng không.

Không dừng lại ở những tổn thất ghê gớm, âm hưởng của vụ MH17 trở nên l??n hơn khi ngay từ khi xảy ra nó đã bị gắn chặt với cuộc xung đột tại Ucraina.

Thông thường, sau mỗi vụ tai nạn hàng không, người ta phải mau chóng giải quyết ngay hai công việc: cứu hộ, cứu nạn – đó là nhiệm vụ của hiện tại; và tiếp theo là xác định nguyên nhân xảy ra tai nạn – đó là công việc cho tương lai (cơ sở để tính bồi thường, bảo hiểm cũng như nhằm ngăn chặn không để thảm họa tái diễn). Đơn cử như trong vụ MH370, ngay sau khi nhận được thông báo từ phía Malaysia Airline, bằng tất cả nỗ lực ở mức độ cao nhất, Việt Nam và sau này là Australia (những nước trong lộ trình bay của MH370) đã mau chóng đảm nhiệm vai trò chủ chốt trong quá trình hợp tác với hơn 40 quốc gia nhằm tìm kiếm chiếc máy bay mất tích. Việt Nam còn mở cả hải phận cho các nước tham gia công tác tìm kiếm, đơn giản đó là trách nhiệm của một thành viên của Tổ chức hàng không dân dụng quốc tế (ICAO).

Tuy nhiên, một quy trình ngược đã được tiến hành đối với vụ MH17. Trong ba ngày đầu tiên, c??c bên liên quan dường như chỉ tập trung tìm kiếm nguyên nhân của vụ máy bay rơi. Nguyên nhân khiến một máy bay dân dụng bị rơi thường là do lỗi kỹ thuật, lỗi điều hành bay của tổ lái, do va đập tự nhiên hay gặp thời tiết xấu v.v., lý do bị bắn hạ thường là rất hạn chế. Bi k???ch của vụ việc có lẽ bắt đầu từ lộ trình bay của MH17. Không biết có phải do máy bay MH17 bay qua vùng chiến sự miền đông Ucraina, nơi đang tập trung những mâu thuẫn găy gắt giữa phương Tây, chính quy??n Kiev với Nga và lực lượng đòi liên bang hóa miền đông, mà ngay lập tức thông tin về việc MH17 bị bắn rơi đã mau chóng lan truyền, nhanh và rộng tới mức mọi nguyên nhân khác đã không còn được ai nhắc tới. Tất nhiên, các nhà chuyên môn sẽ mau chóng khẳng định được lý do có phải MH17 bị bắn rơi không, với điều kiện sau khi mở các hộp đen. Vậy mà mãi đến ngày 22-7, lực lượng nổi dậy miền đông mới trao hai hộp đen vì lập luận không thể trao hộp đen cho chính quy??n Ucraina, mà phải chờ đại diện của chính phủ Malaysia.

Màn tranh cãi, cáo buộc lẫn nhau giữa ba đối tượng chính là chính quy??n Kiev, lực lượng đòi liên bang hóa miền đông và Nga, cùng với sự khẳng định như "đinh đóng cột" của phương Tây về "tội lỗi" của phe đòi liên bang hóa càng chứng tỏ rằng, MH17 phải bị bắn rơi bằng tên lửa. Bởi nguyên nhân này sẽ dẫn tới bước thứ hai của bi kịch, đó là quy trách nhiệm.

Nếu nhìn lại sự bế tắc của cuộc khủng hoảng tại Ucraina trong suốt thời gian kể từ sau chính biến lật đổ tổng thống Yanukovych (22-2-2014), thì rõ ràng việc cáo buộc trách nhiệm bắn rơi MH17 cho bất cứ lực lượng nào cũng có thể tạo ra bước ngoặt cho cuộc khủng hoảng này. Nếu là do chính quy??n Kiev bắn hạ, Nga và phe đòi liên bang hóa càng có lý do để cáo buộc chính sách sai lầm, thậm chí còn bị họ gọi là mang nặng màu sắc của chủ nghĩa phát xít mới. Nếu do phe đòi liên bang hóa thực hiện, thì lá đơn yêu cầu liệt lực lượng này vào danh sách những kẻ khủng bố mà chính quy??n Kiev đệ trình lên Tổng thư ký ban Ki-moon hôm 21-7 chắc chắn sẽ mau chóng được thông qua. Nếu cáo buộc được sự dính líu của Nga (cung cấp tên lửa và hỗ trợ kỹ thuật cho lực lượng đòi liên bang hóa), thì rõ ràng các nước phương Tây càng có cớ để gia tăng các biện pháp trừng phạt.

Phản ứng của cộng đồng quốc tế, trước hết là của Liên Hợp Quốc càng làm sâu sắc thêm tính chất bi kịch của vụ việc.

Đúng là ngay ngày 18-7, Hội Đồng Bảo An đã có phiên họp bất thường, nhưng lại cũng chỉ đưa ra được một thông cáo mang nhiều tính kêu gọi c??c bên hỗ trợ công tác cứu trợ, tìm kiếm các thi thể. Mãi đến ngày 22-7, chỉ sau khi có những cáo buộc (chỉ được lực lượng đòi liên bang hóa cho phép tiếp cận hiện trường một cách hạn chế) của phái đoàn thanh sát của tổ chức an ninh và hợp tác châu Âu (OSCE) cùng đại diện của Malaysia và Hà Lan (hai nước có số hành khách thiệt mạng nhiều nhất), HĐBA mới thông qua được một nghị quyết với những yêu cầu mạnh mẽ hơn. Có lẽ chính do bản nghị quyết này của HĐBA mà một lệnh ngừng bắn đã được Tổng thống Ucraina Poroshenko thông qua, đồng thời phe đòi liên bang hóa mới tiến hành trao các hộp đen cho phái đoàn Malaysia. Thực tế là sau khi cả 15 thành viên của HĐBA nhất trí thông qua bản nghị quyết, công tác khắc phục vụ MH17 rơi đã bắt đầu tiến triển thuận lợi hơn rất nhiều. Nhưng chắc chẳng ai có thể trách sự chậm trễ của HĐBA được, bởi giữa các thành viên thường trực của cơ quan quy??n lực này đang có sự khác biệt về lợi ích tại Ucraina.

Quá trình khắc phục hậu quả cũng như xác định nguyên nhân MH17 rơi chắc chắn còn kéo dài, và chính trong thời gian chờ đợi này những va đập giữa c??c bên lại càng có điều kiện bộc phát. Có lẽ chính vì lo ngại điều này mà trong tuyên bố đặc biệt của mình ngày 21-7-2014, Tổng thống Nga Putin đã yêu cầu c??c bên không lợi dụng vụ MH17 rơi cho các lợi ích chính trị riêng tư. Một thực tế rõ ràng là, chính cách hành xử của c??c bên liên quan tới cuộc khủng hoảng Ucraina đang khiến cho vụ MH17 trở thành một thảm họa hàng không kép.